کارخانه برق تمبی در مسجد سلیمان،یکی از نخستین نمونه های کارخانه برق حرارتی در کشور و خاورمیانه است که بنا به سوابق تاریخی در مهرماه سال1287خورشیدی،به فاصله کمی پس از حفر سومین چاه نفت در مسجد سلیمان احداث شد.
تاسیساتی تاریخی و ارزشمند که امروزه علیرغم فعالیت جاری تقسیم برق شبکه،به عنوان یکی از پایلوت های موزه ای در طرح موزه نفت مسجد سلیمان مورد توجه است.
این کارخانه در ده کیلومتری جنوب شرقی مسجد سلیمان و در کنار رودخانه تمبی قرار دارد.نزدیک ترین نقطه به رودخانه آب شور و دستگاه های خنک کننده تمبی که سابقاً جهت کارخانه مورد نیاز بوده است.
در طول تاریخ یکصد و دوازده ساله ای که از عمر این میراث ارزشمند صنعتی ایران می گذرد، گزارش های فنی و خبری متعددی از آن منتشر شده است.از جمله در نشریه نامه صنعت نفت،دوره دهم،شماره هفتم،که تاریخ آذر1350 را روی جلد دارد،گزارشی از این کارخانه تولید برق منتشر شده است.
از جمله موارد مهم این گزارش،اشاره به وقوع یک فقره آتش سوزی در کارخانه مذکور به سال1917میلادی(حدود سال1296خورشیدی)است که متاسفانه منجر به کشته شدن یک نفر و مجروحیت یک تن دیگر شده است.اتفاق ناگواری که در مطالبی که تاکنون در مورد کارخانه برق تمبی دیده و خوانده ایم،بدان اشاره ای نشده است!
گفتنی است، موضوع تلمبه خانه نفت و نیروگاه برق ارتباطی تنگاتنگ با یکدیگر داشته اند.در همین گزارش نیز می خوانیم: “تاریخچه برق مسجد سلیمان با فوران نفت از اولین چاه نفت ارتباط مستقیم دارد.درسال1290 یعنی 3سال پس از فوران نفت از چاه شماره یک انتقال نفت از مسجد سلیمان به پالایشگاه نفت آبادان از طریق تلمبه خانه ای در تمبی انجام می شد. مسجد سلیمان به دلیل موقعیت خاصی که از نظر منابع نفت و گاز داشت،مورد توجه بود و همزمان با کشف نفت،این شهر به سرعت در مسیر رشد قرار گرفت.اولین ایستگاه جهت تلمبه کردن نفت خام از مسجد سلیمان به آبادان،در سال1909میلادی در این محل بنا شد و ایستگاه های مشابهی نیز به ترتیب در ملاثانی،کوت عبدالله و دارخوین شروع به کار کردند.از ایستگاه دارخوین درشرایطی بهره برداری می شود که دارای مولد برق برای رفع احتیاجات داخلی و سایر دستگاه‌های صنعتی مربوطه است .”
گزارش نشریه نامه صنعت نفت در خصوص حادثه رخ داده در کارخانه برق تمبی آورده است: “دستگاه‌هائی که اخیراً(یعنی نزدیک به سال1350)نصب شده است،در کنار رودخانه تمبی که شعبه ای از رود کارون است قراردارد. (این گذاره در گزارش مذکور البته غلط است.رودخانه تمبی شعبه و انشعاب از رودخانه کارون نیست بلکه رودخانه ای است که از کوه آسماری سرچشمه می گیرد و نهایتا به کارون می ریزد)در سال 1917 به علت مجاور بودن تلمبه های نفت خام و خطوط لوله با دیگ بخار،انفجار عظیمی در این کارخانه رخ داد که منجر به کشته شدن یک نفر و مجروح گشتن چندین نفرشد .بر اثر این حادثه تصمیم گرفته شد که تلمبه خانه نفت،از محل اولیه به ساحل آنسوی رودخانه منتقل شود.
همچنین بر اساس این گزارش مصور متوجه می شویم که بین سال های 1918تا 1922میلادی چهاردستگاه توربین بخاری جدید محرک تلمبه های نفت نصب شد که ظرفیت هر تلمبه بالغ بر دو میلیون گالن در روز بوده است.در سال های بعد،ظرفیت کارخانه برق توسعه داده شد و چهار دستگاه توربین مولد برق با جمع ظرفیتی معادل 9هزار کیلو وات نصب شد.
اشاره به نصب توربین های گازی در کارخانه برق تمبی،بخش بعدی این گزارش است ، آنجا كه مي خوانيم : “به علت افزایش مصرف برق،در سال 1950 عملیات نصب دو دستگاه توربین گازی آغاز شد که ظرفیت تولید هر دستگاه برابر با 4000کیلو وات برق بوده که بعد از سال 1954 مورد بهره برداری قرار گرفت.همچنین،در سال 1969،بر اثر افزایش مصرف از شبکه برق سازمان آب و برق خوزستان،دو دستگاه دیگر نیز از توربین های بخاری این کارخانه از کار خارج شد و در حال حاضر(سال1350) فقط دو دستگاه از توربین های گازی با ظرفیت 8000کیلو وات باقیمانده اند و نیز ظرفیتی برابر 7500 کیلو وات برق خریداری شده از سازمان آب و برق خوزستان،کمبود ظرفیت کارخانه را تامین می كند.”
از گزارش”نامه صنعت نفت”متوجه می شویم که مسجد سلیمان از سال1968میلادی با کاهش تولید نفت مواجه شده.در این رابطه می خوانیم:” ضمناً بر اثر کاهش صدور نفت خام از مسجد سلیمان،در سال 1968،چهار دستگاه توربین بخاری مربوط به تلمبه های صدور نفت نیز از کار خارج شده و در حال حاضر فقط سه دستگاه تلمبه گازی(ویلسون اسنایدر)در محوطه کارخانه برق جهت تلمبه کردن نفت خام از کارخانه تقطیر بی بیان به قسمت پخش شرکت ملی نفت ایران در اهواز،نصب شده است .”
گزارش نشریه نامه صنعت نفت با این بخش به پایان می رسد که” در حال حاضر در کارخانه برق تمبی،دو سیستم برق که یکی توسط توربین های گازی شرکت و سیستم دیگر که از سازمان آب و برق خوزستان خریداری شده موجود است.هر دو سیستم بوسیله خطوط فشار قوی 11 کیلو ولتی به نقاط مختلف مسجد سلیمان جهت مصرف در کارخانه ها،ادارات،منازل مسکونی کارکنان و همچنین جهت تلمبه های آب در گدار لندر توزیع می شود.”
کارخانه برق تمبی تا سال ها پس از گزارش نشریه نامه صنعت نفت فعالیت داشته و تا امروز نیز همچنان حداقل کار تقسیم برق را انجام و در طرح موزه ی نفت قرار است مورد بازدید علاقه مندان قرار گیرد.
موزه كارخانه برق تمبی
نشانی: استان خوزستان- شهرستان مسجدسلیمان- روستای تمبی
مالکیت: شرکت ملی نفت مناطق نفت خیز جنوب
تاریخچه: محله تمبی که در آن تاسیسات صنعت نفت از زمان حضور انگلیسی ها باقي مانده است، به خاطر شباهت این منطقه به روستای تمبی و یا به علت نزدیکی و مجاورت این محل به رودخانه تمبی به این نام معروف شده است.
باتوجه به حفاری چاه شماره یک در 5 خردادماه 1287 (1908 میلادی) و دومین چاه که 10 روز بعد به نفت رسید، انبوه نفت استخراجی ضرورت انتقال و اندیشیدن به انرژی انتقال دهنده این ماده را فراهم می کرد.
احداث خط لوله ای که برای انتقال آن به خلیج فارس نیاز به پمپ داشت و نیرویی که پمپ را به حرکت در آورد این تلمبه خانه درمنطقه موسوم به تمبی در جنوب مسجد سلیمان احداث شد. احداث تلمبه خانه تمبی که در متفاوت از دیگر تلمبه خانه ها بود نیاز به نیروی محرکه ای ویژه داشت. این تلمبه خانه ها دونوع ممحصول 1. نفت خام 2. نفت کوره را پمپاژ می کردند.
در سال 1287 شمسی برابر با 1908 میلادی برای پمپاژ نفت از مسجد سلیمان به سوی پالایشگاه آبادان در دست ساخت نیروگاه و تلمبه خانه ای در تمبی ایجاد گردید همچنین برای تامین روشنایی ساختمان ها و گذرگاه های این ناحیه صنعتی یک نیروگاه بخاری هم در تمبی و هم در پالایشگاه احداث شد. سال رسمی آغاز به کار برق تمبی 1334 شمسی برابر با 1955 میلادی است.
بین سال های 1297 شمسی برابر با 1918 میلادی تا 1301 شمسی برابر با 1922 میلادی ظرفیت کارخانه برق تمبی توسعه داده شد و 4 دستگاه توربین ملود برق با ظرفیتی معدل 9000 کیلووات نصب شددر سال 1950 شمسی برابر با 1329 میلادی به علت افزایش مصرف برق دو دستگاه توربین گازی نیز آغاز به کار کرد و ظرفیت تولید این دستگاه ها برابر با 4000 کیلووات برق بوده که بعد از سال 1334 شمسی برابر با 1954 میلادی مورد بره برداری قرار گرفت. در سال های بعد استفاده از مولدهای برق تمبی به تدریج کاهش یافته ودر سال 1967 به علت اتصال به شبکه برق سراسری استفاده از آن دو دستگاه از سرویس خارج شد در سال 135 نیروی برق سد دز به شبکه برق مسجد سلیمان اتصال یافت و در سال 1347 شمسی برابر با 1968 میلادی به علت کاهش صدور نفت خام از سرویس خارج شده است.
کارکنان شرکت ملی نفت منطقه مسجدسلیمان توانستند مدت بیش از 25 سال با تلاش شبانه روزی خود این کارخانه 1 در مدار تولید برق نگهدارند. دستگاه های این نیروگاه در سال 1327 شمسی توسط شرکت براون باوری سوئیس ساخته شد و تا سال 1329 محل آنها به کشور ایران و سپس به مسجدسلیمان ادامه داشت. از سال 1329 کار احداث ساختمان این نیروگاه آغاز و در سال 1333 پایان یافت و در سال 1334 نیروگاه برق تمبی رسما آغاز به کار کرد.
مساحت بنا و زمین موزه: مساحت زمین موزه برق تمبی 8520 متر مربع، مساحت بنا حدود 2150 متر مربع،
مساحت پارک موزه جنبی موزه برق تمبی 34000 متر مربع که در حاشیه رودخانه تمبی قرار دارد و دارای موقعیت تفریحی و گردشگری مناسبی به موازات فضای موزه ای برق تمبی است.
موقعیت جغرافیایی موزه تمبی: نیروگاه برق تمبی در جنوب مسجدسلیمان و در کنار روستای تمبی و رودخانه تمبی قرار دارد.
موضوع موزه برق تمبی از منظر دانش و تکنولوژی: بررسی و معرفی نوع مهندسی، فن آوری و دانش روز انتقال نفت از مسجدسلیمان در همان زمان به طور کلی بحث تولید برق، پمپ آب، پمپ نفت مد نظر است.
مفاهیم اصلی موزه تمبی: مفاهیم اصلی موزه تمبی عبارتند از فرآیند تولید برق – فرآیند انتقال نفت- فرآیند نیروی انتقال که شامل نیروگاه برق، تلمبه خانه، فرآیند لوله گذاری برای انتقال می شوند.
اشیای موزه ای برق تمبی: ساختمان قدیمی نیروگاه، ژنراتورهای برق قدیمی، پست های برق، توربین های گازی، پست گاز، بویلرهای تولید بخار، دکل های انتقال برق، اتاق کنترل نیروگاه، سایر اشیای قدیمی موجود. اشیای تلمبه خانه نفت به آبادان، تلمبه خانه آب
اهداف و ماموریت های موزه برق تمبی: چشم انداز: معرفی و نمایش نقش تاریخی و سیاسی نیروگاه، تلمبه خانه نفت و دیگر عناصر موثر منطقه تمبی به عنوان قطب اولیه تولید برق و انتقال نفت در ایران و خاورمیانه، گردآوری، نگهداری و پژوهش نسبت به آثار و مستندات مربوط به انتقال و پمپاژ نفت و تولید انرژی در منطقه تمبی و نمایش آنها و جذب مخاطبین محلی، ملی و بین المللی، جلوگیری از آسیب، نابودی و خروج مستندات و تاسیسات تاریخی و اصیل متعلق و مربوط به فرایند تولید انرژی، فرآیند انتقال، پمپاژ نفت و سایر دستگاه ها درمنطقه تمبی، بازاریابی و جذب گردشگران محلی، ملی، بین المللی جهت بازدید از این منطقه.
منبع : اسناد نفت ایران
2 پاسخ
Wow, fantastic weblog structure! How long have you been running
a blog for? you make running a blog glance easy.
The whole glance of your site is fantastic, as
smartly as the content material! You can see similar
here najlepszy sklep
Wow, incredible weblog format! How lengthy have you been blogging for?
you made blogging look easy. The total glance of your site is excellent,
let alone the content material! You can see similar here najlepszy sklep